سد بین خون و مغزسد بین خون و مغز، یکی از مباحث مطرح در روان‌شناسی فیزیولوژیک بوده و به معنای همان دیواره مویرگ‌های مغز است که از ورود بسیاری از مواد موجود در خون به درون بافت عصبی جلوگیری می‌کند. ۱ - مقدمهدر اوایل قرن حاضر، بافت شناسان کشف کردند که تزریق یک ماده رنگی یا حاجب به خون حیوان زنده همه بافت‌های بدن آن را به استثنای مغز و نخاع رنگی می‌کند و بالعکس، اگر این ماده رنگی به درون حفره‌های مغز تزریق شود، فقط مغز و نخاع رنگ می‌گیرند. این تجربه نشان داد که بین خون و مغز مانعی وجود دارد که از ورود ماده رنگی جلوگیری می‌کند. ۲ - اتصالات محکمسلولهای دیواره مویرگ‌های مغز با اتصالات محکمی (Tight junction) کاملا به یکدیگر چسبیده‌اند و بر خلاف مویرگ‌های دیگر بافت‌ها، بین آن‌ها روزنه و مجاری ریز وجود ندارد. علاوه بر آن آستروگلیاها (Astroglias) که گروهی از سلول‌های بافت‌همبند‌عصبی یا نوروگلیا (Neuroglia) هستند، با انشعابات سیتوپلاسمی خود دیواره دیگری به دور مویرگ‌های مغز می‌سازند که نفوذ‌پذیری آن‌ها را کاهش می‌دهد. [۱]
گایتون، آرتور، فیزیولوژی پزشکی، ص۱۱۶۱، سپهری و راستگار، تهران،اندیشه رفیع، ۱۳۸۶. چاپ دوم.
۳ - نفوذپذیریسد بین خون و مغز نسبت به آب، اکسیژن، دی‌اکسیدکربن، قسمت اعظم مواد محلول در چربی مثل الکل و مواد بیهوش کننده، نفوذ‌پذیری زیاد داشته و نسبت به الکترولیت‌هایی مثل سدیم، کلر، پتاسیم، گلوکز، اوره و برخی مواد نفوذپذیری‌اندکی دارد ولی نسبت به پروتئین‌های پلاسما و مولکول‌های عالی درشت غیر محلول در چربی، غیر قابل نفوذ است. ۴ - هیپوتالاموس و غده پینهآلسد بین خون و مغز در تمام مناطق مغز، به استثنای بعضی مناطق هیپوتالاموس و غده پینه‌آل وجود دارد، که از این قسمت‌ها مواد به آسانی به فضاهای بافتی مغز انتشار پیدا می‌کند. این سهولت انتشار بسیار مهم است، زیرا که این نواحی حس‌گرهایی دارند که به تغییرات ویژه در مایعات بدن از قبیل تغییر در غلظت خون و گلوکز، حساس بوده و پاسخ مناسب را می‌دهند. این پاسخ‌ها، پیام‌هایی را برای تنظیم فیدبکی یا بازخوردی هورمونی و عصبی می‌دهند. سد بین خون و مغز هم چنین عبور عوامل درمانی از قبیل آنتی‌بیوتیک‌های پروتئینی و داروهای غیر محلول در چربی را به بافت مغز غیر ممکن می‌سازد. [۲]
حائری روحانی، سیدعلی، فیزیولوژی اعصاب و غدد درون‌ریز، ص۱۴، تهران، سمت، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.
[۳]
حائری روحانی، سیدعلی، فیزیولوژی اعصاب و غدد درون‌ریز، ص۱۴، تهران، سمت، ۱۳۸۲، چاپ پنجم.
۵ - پانویس
۶ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «سد بین خون و مغز»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۵/۱۲. رده‌های این صفحه : روان پزشکی | روان‌شناسی بالینی | روان‌شناسی فیزیولوژیک | سیستم عصبی | مباحث روان‌شناسی
|